بیانیهی مشترک صد و ده نفر از کنشگران و حامیان حقوق کودک
سازمانها و نهادهای غیردولتیِ فعال در زمینههای مختلف به خصوص حوزهی کودکان، آگاهانه یا ناآگاهانه، از تصاویر کودکان برای جلب توجه و حمایتهای مردمی یا انتقال پیامهای سیاسی و اجتماعی استفاده میکنند. کودکان کار، کودکان خیابانی، کودکانِ توانخواه، کودکانِ زندانیان و کودکان به طور عام، سوژههایی هستند که در تصاویر ثابت و متحرک مورد استفاده قرار گرفته و موضوع اصلی و فرعی کارزارهای جلب حمایت و تبلیغات میشوند. این امر که یکی از مصادیق بارز نقض کرامتِ انسانی کودک است بارها توسط کنشگران اجتماعی و حقوق کودک مورد انتقاد قرار گرفته، به غیرقانونی و غیر اخلاقی بودن آن اشاره شده و در رسانهها و شبکههای اجتماعی از آسیبهای روانی آن گفته شده است. همچنین بارها بر این مهم تاکید شده که چطور این اقدام میتواند روند قربانی شدن را تثبیت، اعتماد به نفس کودک را متزلزل و پیدایش شرم، انزواطلبی و خشم در وی را تسریع کند. با این وجود، موج استفاده از تصاویر کودکان به بهانههای ذکر شده، نه تنها متوقف نشده بلکه رو به افزایش است. هر از گاه رسانهها، کمپینها، شبکههای اجتماعی، موسسات، نهادها و گروههایی مانند جمعیت امام علی، بنیاد کودک، کمپین حمایت از کودکانِ والدینِ زندانی، کمپین کودکان ضد جنگ و به تازگی موسسهی خیریهی بینالمللی زنجیرهی امید و بسیاری نهادهای دیگر، با ادعای فرهنگسازی در جهت افزایش مشارکت مردمی، تصاویر کودکان را به نمایش گذاشته و گاه استدلال میکنند که برای چنین اقدامی، رضایت والدین یا کودکان را کسب کردهاند. مساله این است که والدین و خانواده نسبت به کودک و تصویر او حق مالکیت ندارند. همچنین مهم است شرایطی که در آن “رضایت” کودک جلب شده و میزان آگاهی و چگونگی انتقال آن به کودک بررسی شود. بیشک، اعتبارِ رضایت کودکی که در شرایط جسمی و یا روانی مناسب قرار ندارد و نوع ارتباطش با فرد بزرگسال بر اساس رویکرد خیریهای، یعنی نیازمند و تامینکنندهی نیاز تعریف شده است، جای تردید دارد. توجه به کودکان و نگرانی دربارهی وضعیت آنها، وظیفهی انسانی تمام بزرگسالان است، اما، بهتر است به جای نمایش صرف و سطحی رنج و سختیهایی که کودکان متحمل میشوند، تلاش کرده و امکانات و شرایط لازم برای مشارکت اجتماعی کودکان را فراهم کنیم. مشارکتی که در آن، نقش، تواناییها و نظرات کودکان – به عنوان ذینفعان و اعضای آزاد، برابر و صاحب کرامتِ جامعه – به رسمیت شناخته شود. مشارکتی که جدیتر از انتشار یک تصویر همراه با ادبیات دیکته شده توسط بزرگسالان باشد.
ما به عنوان جمعی از کنشگران حوزهی حقوق کودک و فعالان اجتماعی، ضمن اعلام اعتراض خود نسبت به استفادهی ابزاری از تصویر کودکان به هر منظوری، از تمام موسسات، نهادها و گروهها درخواست میکنیم که تصاویر کودکان را وسیلهای برای جلب توجه دیگران و یا انتقال پیامهای سیاسی و مدنی خود قرار ندهند. چرا که علاوه بر اشارات مکرر پیماننامهی حقوق کودکان به لزوم احترام به کرامت انسانی کودک و در نظر گرفتن منافعِ عالیهی وی، بررسیهای روانشناسی نیز میزان آسیبهای ناشی از انتشار تصاویر کودکان و معرفی آنها به عنوان قربانی را بیش از کمکهای احتمالی به آنها برآورد کردهاند. همچنین، پیماننامهی حقوق کودک، به صراحت کودک را فردی صاحب حق میداند و دولتها، سازمانها و نهادها را موظف میکند که با رویکردی حق محور و نه نیاز محور، کودک را مورد حمایت قرار دهند تا بتواند با کمترین آسیب از شرایط بحرانی عبور کند.
ما امضا کنندگان این بیانیه، از کنشگران حقوق کودک دعوت میکنیم که ضمن اعتراض به روند موجود در استفادهی ابزاری از تصاویر کودکان، تلاش نمایند تا آگاهی جامعه نسبت به این موضوع افزایش پیدا کرده و زمینهی حمایتهای قانونی و همه جانبه از کودکان نیز فراهم شود. همچنین، از نهادهای دولتی و غیردولتی و گروههایی مانند “تلاشگران: شبکهی یاری کودکان کار و خیابان” که مستقیما در حوزهی کودکان فعالیت میکنند، میخواهیم نسبت به چنین اقداماتی که در نهایت کودکان را در معرض آسیبهای روانی و اجتماعیِ مضاعف قرار میدهند، با مسوولیت و حساسیت بیشتری اقدام کنند تا شاید روزی حمایت از کودکان بر اساس حقوق انسانیشان جایگزین ترحم به آنها شود.
به کرامت انسانی کودکان احترام بگذاریم!
اسامی:
ستاره معصوم بیگی، آرزو ضرابی، آرمان احمدی، آزاده ثبوت، آنیتا صدیقی، الناز ناطقی، الهام هومین فر، الهه ایمانیان، الهه فرنیا، امید رضایی، امید زمانی، امیر معماریان، اندیشه جعفری، اویس اخوان، بشیر احسانی، بهاره صداقتی خیاط، بهاره عباسی، بهناز توکلی، بیان دارابی، پاشا شاکر، پروانه حسینی، پروین اردلان، پروین ملک، پریناز اتابکى، پریسا کاکایی، تارا شب افروز، چیمن زرگه، حامد فرمند، حسام میثاقی، حسن رازقندی، حسین ترکاشوند، حسین رئیسی، حمید حمیدی، حمیدرضا واشقانی فراهانی، خدیجه مقدم، داوود موسوی، رحمان جوانمردی، رضا حاجیحسینی، رضا گنجی، رها عسکریزاده، ریحانه تیزمغز، زارا امجدیان، زهرا باقریشاد، زیبا لاهیجی، زینب پیغمبرزاده، ژیلا گلعنبر، سارا زارع، ساقى لقایی، سالومه رحیمی، سامان جعفری، سپیده جدیری، ﺳﺘﺎﺭﻩ ﺣﺴﻦﭘﻮﺭ، ستاره شبافروز، ستاره معصومبیگی سحر کوسوی، سروش دشستانی، سعید حبیبی، سمیه رشیدی، سمیرا الیاسی، سمیرا حاتمی، سمیه رستمپور، سوده راد، شکوفه امین، شلیر شبلی، شیدا جهان بین (هلند)، شیوا شریفزاد، صفورا زواران حسینی، صهبا صالحی، عشا مومنی، علی خالقی، علی دیوسالار، علی عبدی، علیرضا شبانی شجاعی، علیرضا کاظمی، غزاله علیمردانی، فاطمه فناییان، فرزانه جلالی، فیروزه رمضانزاده، کاوه کرمانشاهی، کیانا حسینی، گلرخ جهانگیری، گلناز بهگو، گلناز ملک، گیتا صالحی، لاله رشیدی، لیدا حسینىنژاد، مجید بیخیله، مجید ملکی، محبوبه حسینزاده، محمد لطفی، مرضیه آریانفر، مریم مجد، مریم بابایی، مریم حسینخواه، مریم زندی، مریم مهتدی، مسعود شبافروز، معصومه زمانی، مهران انصاری، مهناز پراکند، میترا غفاریان، میترا یوسفی، نازنین محکمی، ناهید میرحاج، نسرین حمیدی، نسیم روشنایی، نسیم عبدی، نسیم مقرب، نگین ارمیون، نیکزاد زنگنه، یاشار پورخامنه