- مروری بر آثار صدور و اجرای حکم اعدام والدین بر کودکان آن‌ها می‌تواند در مسیر مخالفت ما با احکام اعدام نیز کمک کننده باشد.
- در این برنامه از گزارش مستند دفتر کویکر سازمان ملل به فارسی، جزوه «کاهش بار مجازات اعدام پدر یا مادر برای فرزندان» استفاده شده است.
در این برنامه بر شباهت‌های آثار صدور و اجرای حکم اعدام بر گروه‌های مختلف با اتهامات متفاوت تمرکز کردیم.
- تاثیرات عوامل متداخل
تبعیض‌های ساختاری از جمله تبعیض‌های اتنیکی یا مذهبی، فشارهای اقتصادی، عدم همدلی اجتماعی، ناآگاهی از حقوق و فشارهای امنیتی از جمله عواملی است که تاثیر صدور و اجرای حکم اعدام را برای برخی گروه‌ها شدیدتر و متفاوت می‌کند.
- ناتوانی از تامین هزینه‌های مرتبط با وکیل، پرهیز وکلا از قبول پرونده‌ها یا جلوگیری نظام قضایی از انتخاب وکیل دلخواه، از محدودیت‌هایی حقوقی بخشی از گروه‌های اقلیت محسوب می‌شود.
یادآوری مهم: این محدودیت‌ها تنها شامل حال متهمان سیاسی نمی‌شود. اما یک متهم سیاسی متعلق به گروه‌های اقلیت، مثلا متهم سیاسی عرب، کرد، ترک یا بلوچ از محدودیت‌های مضاعفی رنج می‌برد.
- دیده نشدن کودکان افراد زیر حکم اعدام
کودکان زندانیان و افراد زیرحکم اعدام، معمولا در روند خبررسانی و فعالیت‌های مدنی دیده نمی‌شوند.
گاهی در خبررسانی درباره متهم زیر حکم اعدام از ادبیاتی استفاده می‌شود که در آن کودک، کرامت انسانی و منافع عالیه او لحاظ نشده است.
یادآوری مهم: تنها با وارد کردن کودکان به موضوع خبر، آن‌ها در نظر گرفته نشده‌اند. بیان ترحم‌برانگیز یا استفاده از تصویر کودکان هم به حقوق آن‌ها و خودشان لطمه وارد می‌کند.
- جریان طولانی‌مدت عزاداری برای کودک
در بسیاری از موارد، بین دستگیری، تشکیل پرونده، صدور حکم اعدام تا اجرای حکم، فاصله‌ای گاه چندین ساله برقرار است.
در مواجهه با حکم اعدام، ما با یک مقطع مرگ یا اعدام مواجه نیستیم.
- دستگیری که ممکن است با خشونت همراه بوده باشد.
- بی‌خبری دوران بازجویی با احتمال طرح اخبار و شایعات مربوط به اتهام با قابلیت صدور حکم اعدام.
- حضور احتمالی کودک در مراحل دادرسی.
- آسیب‌های دوران زندانی بودن والد، ملاقات یا ممنوع‌الملاقات بودن و امکان یا عدم امکان ملاقات آخر.
- در زمان ملاقات، بسیاری از خانواده‌های زندانیان زیر حکم اعدام تلاش می‌کنند تا از «خوشی»ها بگویند و «حال بد» خود را با زندانی در میان نگذارند. جلوگیری از بروز احساسات، عذاب وجدان ناشی از داشتن حال خوش و پرهیز از خوشی داشتن، احساسات متناقض و آسیب‌زننده‌ای را برای کودک ایجاد می‌کند.
- این سوال برای خانوادهها مطرح است که آیا مناسب است که کودک را به فضای غیردوستانه برای ملاقات آخر ببریم؟ کارشناسان بر اهمیت ملاقات در کمک به کودک در گذار از تراما و تاب‌آوری تاکید دارند.
ملاقات آخر فرصت وداع آخر را به کودک می‌دهد.
- ü تحویل گرفتن یا نگرفتن جنازه، داشتن اجازه خاکسپاری و برگزاری مراسم ختم.
- تمرکز منابع حمایتی اطراف کودک بر روی فرجام‌خواهی، عقب انداختن حکم اعدام یا لغو آن
- v منابع حمایتی، شامل اطرافیان کودک، رسانه‌ها و فعالان مدنی، در شرایط صدور حکم اعدام بسیج می‌شوند تا جلوی اعدام را بگیرند.
- اغلب این منابع، به خصوص منابع بیرونی مانند فعالان حقوق‌بشری بعد از اجرای حکم اعدام یا بعد از لغو آن از زندگی کودک محو می‌شوند.
- در این شرایط اطرافیان کودک فرصت کمتری برای والدگری و ارایه حمایت‌های لازم از کودک دارند.
- از دست دادن هر دو والد
یکی از موارد شایع، وقوع قتل خانگی، از دست دادن یک والد در اثر قتل و دیگری در اثر زندان و احتمالا اعدام است. از دست دادن سرپرست به دلیل شوک‌های ناشی از صدور و اجرای حکم اعدام نیز از دیگر دلایل از دست دادن هر دو والد محسوب می‌شود.
- پیشنهاداتی برای فعالان مدنی، رسانه‌ها و شهروندان
- داشتن بسته‌های حمایتی شامل آموزش اطرافیان کودک در زمینه رفتار مناسب با کودک و حمایت عاطفی از او
- ü آموزش دیدن فعالان و رسانه‌ها در زمینه نحوه صحیح خبررسانی در مورد کودک فرد در معرض اعدام
- نقش مهم نهادهای واسطه و مدنی در ارایه خدمات حقوقی، روانی، مالی و آموزشی
- داشتن حلقه ارتباط با افرادی که تجربه مشابه دارند:
- شنیدن روایت‌ها و تجربه‌های مشابه
- امکان کمک کودک با تجربه مشابه به سایر کودکان با نظارت بزرگسالان
- پیشنهادی برای حقوق‌دانان
مرور تجربه آفریقای جنوبی در زمینه قرار دادن کودکان و منافع عالیه آن‌ها در مرکز
در برخی از کشورهای این منطقه متون حقوقی به شکلی تنظیم شده که تاثیر صدور حکم زندان و اعدام بر کودکان در آن لحاظ شده است و قضات با در نظر گرفتن منافع عالیه کودک تغییراتی را در حکم والد ایجاد کرده‌اند.
- پیشنهاداتی برای خانوادهها و نهادهای حقوق بشری:
کودکان در هیچ شرایطی نباید مسئول نجات والد قلمداد شوند:
- کمک گرفتن از مذهب در راستای تاب‌آوری مفید است. اما انداختن بار اضافه بر دوش مذهب مانند تاکید بر «برآورده شدن دعای کودک به دلیل بی‌گناه بودن» بار روانی اضافه و آسیب‌زا بر او تحمیل می‌کند.
- وارد کردن کودک در کمپین‌های نجات والد، علاوه بر نقض حریم خصوصی کودک و لطمه بر کرامت انسانی کودک در برخی موارد، عمدتا کودک را مسئول نجات والد تلقی می‌کند. اگر رهایی از حکم اعدام اتفاق نیفتد، آثار روانی نامطلوب بیشتری بر کودک وارد خواهد شد.
- به طور مطلق از برچسب زدن پرهیز کنیم. برچسب تنها مرتبط با زندانیان عادی نیست.
قهرمان تلقی شدن فرد زندانی یا اعدام شده به نفع کودک نیست و می‌تواند آثار مخرب داشته باشه.
معنای این حرف، بی‌تفاوتی نسبت به عمل والد زندانی یا اعدام شده، که ممکن است به دفاع از حقوق انسانی و فعالیت بشردوستانه یا احقاق حقی بدیهی مشغول بوده باشد، نیست. آموزش این اصول اخلاقی و ارزشی جزو حقوق کودک است. اما قهرمان کردن والد مجموعه‌ای متناقض از آثار روانی را بر کودک تحمیل می‌کند.
- اگر کودک در جریان صدور یا اجرای حکم اعدام قرار ندارد، سوال اصلی این است که چطور و با چه زبانی موضوع را به او بگوییم؟ پیشنهاد این است که با توجه به درک، سن و شرایط بلوغ عاطفی و روانی کودک و با زبان و توانایی درک کودک درباره صدور حکم مرگ و مرگ والد به او توضیح دهیم.
طرح: تصویر جزوه دفتر کویکر سازمان ملل