مقاله دریافتی: رزگار شیخ‌جگری – فعال سیاسی
مقدمه
کودکانی که در انتظار اعدام والدین خود هستند، یکی از دردناک‌ترین و پیچیده‌ترین بحران‌های انسانی در دنیای امروز را تجربه می‌کنند. این کودکان نه تنها از فقدان محبت والدین رنج می‌برند، بلکه با ترس از دست دادن کامل خانواده و آینده‌ای نامعلوم دست و پنجه نرم می‌کنند. در ایران و با افزایش شدید تعداد اعدام‌ها، این بحران ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده و به یکی از چالش‌های جدی حقوق بشری تبدیل شده است. در این مقاله، به صورت فشرده و خلاصه به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا با نگاهی عمیق‌تر به این مساله، ابعاد حقوقی، اخلاقی و اجتماعی آن را روشن سازیم.
ابعاد حقوقی و اخلاقی
وضعیت کودکان زندانیان محکوم به اعدام، تلاقی پیچیده‌ای از مسائل حقوقی و اخلاقی است. از یک سو، حق حیات و حق داشتن خانواده برای همه کودکان، از جمله حقوق بنیادین بشری است که در اسناد بین‌المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است. از سوی دیگر، مجازات اعدام نیز یکی از بحث‌برانگیزترین مجازات‌ها است که از دیدگاه بسیاری از حقوق‌دانان و فعالان حقوق بشر، نقض جدی حق حیات محسوب می‌شود.
وضعیت قانونی کودکان زندانیان در ایران
در ایران، قوانین موجود در مورد وضعیت کودکان زندانیان، به ویژه آن‌هایی که والدینشان محکوم به اعدام هستند، دارای ابهامات و تناقضاتی است. اگرچه قانون حمایت از أطفال و نوجوانان (۱۳۹۹) بر حمایت از حقوق کودکان از جمله کودکان دارای والدین زندانی تاکید دارد، اما در عمل، این حمایت‌ها به طور کامل اجرا نمی‌شوند. کودکان زندانیان در ایران با چالش‌های متعددی از جمله جدایی از خانواده، عدم دسترسی به آموزش مناسب و مراقبت‌های بهداشتی روبرو هستند.
از آن جا که در ایران اغلب موارد اعدام با جرایم مرتبط با مواد مخدر و قتل در ارتباط‌اند، موضوع حمایت از کودکان دارای والدین زندانی در ایران ابعاد پیچیده‌تری نیز پیدا می‌کند. بسیاری از افرادی که با اتهامات مرتبط با مواد مخدر محاکمه و اعدام می‌شوند با فقر و تبعیض‌های اقتصادی و اجتماعی روبرو هستند. این افراد، که در اغلب موارد از دسترسی به وکیل و دادرسی عادلانه محروم هستند، در صورت ارتکاب جرم، عمدتا فروشنده خرد هستند. موضوع قتل در قوانین جمهوری اسلامی ایران با قوانین شرعی و موضوع قصاص پیوند می‌خورد. به این ترتیب، با افتادن بار اجرای عدالت بر دوش خانواده‌های قربانی قتل روبرو هستیم. همین موضوع نیز با تبعیض‌های مبتنی بر جنسیت و ساختارهای آسیب‌زا مانند ازدواج کودکی، خشونت خانگی و سخت‌گیری قوانین طلاق، شرایط را برای زنان پیچیده‌تر می‌کند. بسیاری از موارد احکام اعدام برای زنان، به دلیل قتل همسران با زمینه پیش‌گفته مرتبط‌اند.
قوانین بین‌المللی و پایبندی ایران
با توجه به این که مجلس قانون‌گذاری ایران، مجلس شورای اسلامی، پیوستن ایران به پیمان‌نامه حقوق کودک را تصویب کرده است، دولت‌ها در ایران متعهد به اجرای آن هستند. این پیمان‌نامه بر حق همه کودکان برای رشد در محیطی امن و حمایت‌شده تاکید دارد. با این حال، گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد که ایران در بسیاری از موارد به تعهدات خود در قبال این پیمان‌نامه و در نتیجه به مسئولیتش در برابر کودکان، عمل نکرده است.
عوامل موثر بر افزایش تعداد کودکان در انتظار اعدام والدین
عوامل متعددی در افزایش تعداد کودکان در انتظار اعدام والدین در ایران نقش دارند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· سیاست‌های قضایی سختگیرانه: اعمال مجازات اعدام برای جرایم مختلف، به ویژه جرایم مرتبط با مواد مخدر، یکی از دلایل اصلی افزایش تعداد زندانیان محکوم به اعدام است.
· عدم دسترسی به وکیل مدافع: بسیاری از زندانیان به دلیل عدم دسترسی به وکیل مدافع مناسب و انتخابی، محاکمه‌های عادلانه‌ای را تجربه نمی‌کنند. حکم اعدام برای آن‌ها در چنین شرایطی صادر می‌شود.
· فشارهای سیاسی و اجتماعی: در برخی موارد، فشارهای سیاسی و اجتماعی بر دستگاه قضایی، منجر به صدور احکام اعدام می‌شود.
اثرات روانی و اجتماعی بر کودکان
زندگی در سایه چوبه دار، اثرات روانی و اجتماعی عمیقی بر کودکان می‌گذارد. این کودکان اغلب دچار اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب و مشکلات رفتاری می‌شوند. جدایی از والدین، عدم ثبات در زندگی و ترس از آینده نامعلوم، از جمله چالش‌هایی است که این کودکان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
راهکارها برای بهبود وضعیت
برای بهبود وضعیت کودکان زندانیان محکوم به اعدام، می‌توان اقدامات زیر را پیشنهاد کرد:
· توقف اجرای حکم اعدام: مهم‌ترین گام برای بهبود وضعیت این کودکان، توقف اجرای حکم اعدام است. با این که با توجه به شواهد و عملکرد حکومت ایران در چهار دهه گذشته، این موضوع امکان پذیر به نظر نمی‌رسد، اما برای تبدیل مطالبه «نه به اعدام» به مطالبه‌ای همگانی، این راهکار به عنوان اولین راه حمایت از کودکان دارای والد زیر حکم اعدام معرفی می‌شود.
· اصلاح قوانین کیفری: اصلاح قوانین کیفری و کاهش مجازات اعدام و اجرای دادرسی عادلانه برای تمام متهمان، می‌تواند به کاهش تعداد زندانیان محکوم به اعدام و در نتیجه، کاهش تعداد کودکان در معرض آسیب کمک کند. در این مورد هم دورنمای روشنی برای اصلاح در شرایط فعلی ایران وجود ندارد. اما بخشی از تبدیل مطالبه «نه به اعدام» به خواستی عمومی، با آگاهی از ناکارآمدی قوانین موجود است و تاکید بر اصلاح قوانین، از منظر آگاهی بخشی به نقش قوانین در کاهش بار اعدام بر کودکان، اهمیت دارد.
· تامین حمایت‌های روانی و اجتماعی برای کودکان: ارائه خدمات روانشناسی، مشاوره و حمایت‌های اجتماعی به کودکان زندانیان، می‌تواند به آن‌ها در کنار آمدن با مشکلات روانی و اجتماعی کمک کند. در حالی که حکومت به وظیفه‌اش برای حمایت اجتماعی و حرفه‌ای از کودکان عمل نمی‌کند، جامعه می‌تواند برای بهبود شرایط کودکان ابتکار به خرج بدهد.
· تقویت نقش سازمان‌های غیردولتی: تقویت نقش سازمان‌های غیردولتی در ارائه خدمات به کودکان زندانیان و خانواده‌های آن‌ها، می‌تواند به بهبود وضعیت این کودکان کمک کند.
· افزایش آگاهی عمومی: افزایش آگاهی عمومی در مورد وضعیت این کودکان و لزوم حمایت از آن‌ها، می‌تواند فشار بر دولت‌ها برای اتخاذ اقدامات موثر را افزایش دهد و همدلی عمومی را برای حمایت از کودکان و نهادهای فعال در حوزه کودکان دارای والدین زیر حکم اعدام بالا ببرد.
· اقدامات جامعه بین‌المللی: جامعه بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری بارها نسبت به وضعیت زندانیان و افراد زیر حکم اعدام در ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. این سازمان‌ها تلاش کرده‌اند تا با انتشار گزارش‌ها، برگزاری کمپین‌ها و اعمال فشار بر دولت ایران، وضعیت این افراد را بهبود بخشند. با تمرکز بر آثار و تبعات صدور و اجرای حکم اعدام بر روی خانواده‌ها و کودکان افراد در قالب مستندسازی، آگاهی‌بخشی و تلاش برای اصلاح ساختارها، می‌توان قدم‌های هماهنگ‌تری در جهت اصلاح وضعیت کودکان دارای والدین زیر حکم اعدام برداشت.
کودکان زندانیان محکوم به اعدام، قربانیان بی‌گناهی هستند که به دلیل تصمیمات بزرگسالان، آینده خود را در خطر می‌بینند. برای بهبود وضعیت این کودکان، نیازمند یک اقدام جمعی و بین‌المللی هستیم. با توقف اجرای حکم اعدام، اصلاح قوانین کیفری، تامین حمایت‌های روانی و اجتماعی برای کودکان و افزایش آگاهی عمومی، می‌توانیم آینده‌ای روشن‌تر برای این کودکان رقم بزنیم.
نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی در مورد کودکان زندانیان محکوم به اعدام
رسانه‌ها به عنوان پل ارتباطی بین جامعه و رویدادها، نقش بسیار مهمی در اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت کودکان زندانیان محکوم به اعدام ایفا می‌کنند. به همین دلیل در بندی جداگانه، به بررسی نقش رسانه‌ها می‌پردازیم.
رسانه‌ها با برجسته‌سازی چالش‌های کودکان دارای والدین زیر حکم اعدام، می‌توانند:
· افزایش آگاهی عمومی: با پوشش گسترده این موضوع، افکار عمومی را نسبت به وضعیت اسفبار این کودکان آگاه کنند و حساسیت جامعه را نسبت به این مسئله بر‌انگیزند.
· کمک به انگ‌زدایی از زندان: با پرداختن دقیق به موضوع زندان، آسیب‌های اجتماعی و اثرات صدور و اجرای حکم اعدام بر کودکان، می‌توانند در مسیر انگ‌زدایی از زندان و جلب همدلی اجتماعی برای زندانیان و خانواده‌هایشان قدم بردارند.
· فشار بر دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی: با افشاگری و انتشار گزارش‌های مستند، می‌توانند فشار بر دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی را برای اتخاذ اقدامات لازم افزایش دهند.
· ایجاد همبستگی جهانی: می‌توانند امکان ایجاد شبکه‌های همبستگی جهانی را فراهم کنند تا افراد در سراسر جهان بتوانند برای حمایت از این کودکان متحد شوند.
· تغییر نگرش‌ها: می‌توانند با ارائه اطلاعات دقیق و مستند، نگرش‌ها و باورهای عمومی در مورد مجازات اعدام و حقوق کودکان را تغییر دهند.
· حمایت از قربانیان: با انعکاس دادن صدای این کودکان و خانواده‌هایشان، به آن‌ها احساس حمایت و امیدواری دهند.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
با این حال، رسانه‌ها در پوشش این موضوع با چالش‌هایی نیز روبرو هستند:
· سانسور و محدودیت‌های دولتی: در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، رسانه‌ها با سانسور و محدودیت‌های دولتی مواجه هستند و نمی‌توانند به طور آزاد به این موضوع بپردازند.
· خطرات برای خبرنگاران: خبرنگارانی که به این موضوع می‌پردازند، ممکن است با تهدید، بازداشت و حتی قتل مواجه شوند.
راهکارها برای بهبود نقش رسانه‌ها
· همکاری با سازمان‌های حقوق بشری: رسانه‌ها می‌توانند با همکاری سازمان‌های حقوق بشری، به اطلاعات دقیق و مستند دسترسی پیدا کنند و گزارش‌های موثری را منتشر کنند.
· استفاده از زبان ساده و قابل فهم: رسانه‌ها باید از زبان ساده و قابل فهمی استفاده کنند تا بتوانند پیام خود را به عموم مردم برسانند.
· تمرکز بر جنبه‌های انسانی: رسانه‌ها باید بر جنبه‌های انسانی این موضوع تمرکز کنند و با ارائه داستان‌های واقعی، احساس همدلی را در بین مخاطبان ایجاد کنند.
· ایجاد کمپین‌های رسانه‌ای: رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد کمپین‌های رسانه‌ای، توجه افکار عمومی را به این موضوع جلب کنند.
· حمایت از خبرنگاران: جامعه بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری باید از خبرنگارانی که به این موضوع می‌پردازند، حمایت کنند.
رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت کودکان زندانیان محکوم به اعدام ایفا می‌کنند. با وجود چالش‌ها و محدودیت‌ها، رسانه‌ها می‌توانند با همکاری سازمان‌های حقوق بشری و استفاده از روش‌های نوین اطلاع‌رسانی، به بهبود وضعیت این کودکان کمک کنند.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای افزایش آگاهی در مورد کودکان زندانیان محکوم به اعدام
شبکه‌های اجتماعی پلتفرم‌های قدرتمندی برای افزایش آگاهی عمومی هستند. برای استفاده موثر از این پلتفرم‌ها در مورد موضوع کودکان زندانیان محکوم به اعدام، می‌توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم. برای استفاده از هر یک از راهکارهای زیر، توجه به حقوق کودکان و مصالح آن‌ها ضرورت دارد. هیچ اقدامی از طرف ما نباید امنیت و سلامت کودکان را با خطر مضاعفی روبرو کند.
۱. ایجاد کمپین‌های هدفمند:
· هشتگ‌های قوی و یکپارچه: انتخاب هشتگ‌های مناسب و استفاده مداوم از آن‌ها باعث می‌شود که پست‌های مرتبط به راحتی پیدا شوند.
· چالش‌های رسانه‌ای: ایجاد چالش‌هایی که کاربران را تشویق به مشارکت فعال می‌کند، مانند ساخت ویدیوهای کوتاه با پیام‌های تاثیرگذار یا نقاشی‌های نمادین.
· استفاده از اینفلوئنسرها: همکاری با اینفلوئنسرهای محبوب در شبکه‌های اجتماعی برای رساندن پیام به مخاطبان گسترده‌تر.
۲. تولید محتوای جذاب و تاثیرگذار:
· تصاویر و ویدیوهای احساسی: استفاده از تصاویر و ویدیوهایی که احساس همدلی را برمی‌انگیزد، می‌تواند توجه مخاطبان را جلب کند. در استفاده از این تصاویر باید حقوق کودکان، از جمله حریم خصوصی، امنیت و کرامت انسانی آن‌ها رعایت شود و اصل بر انعکاس صدای کودکان و جلب همدلی اجتماعی باشد.
· داستان‌های واقعی: روایت داستان‌های واقعی کودکان و خانواده‌هایشان، با رعایت حریم خصوصی و حقوق کودکان، از جمله امنیت آن‌ها، به مخاطبان کمک می‌کند تا با این موضوع به صورت عمیق‌تری ارتباط برقرار کنند.
· اطلاعات دقیق و قابل فهم: ارائه اطلاعات دقیق و قابل فهم در قالب پست‌های کوتاه، اینفوگرافیک یا ویدیوهای آموزشی.
۳. تعامل با مخاطبان:
· پاسخگویی به کامنت‌ها و دایرکت‌مسیج‌ها: ایجاد یک گفتگوی سازنده با مخاطبان و پاسخگویی به سوالات و نظرات آن‌ها.
· تشویق به اشتراک‌گذاری: تشویق کاربران به اشتراک‌گذاری پست‌ها و ایجاد زنجیره‌های حمایتی.
· ایجاد گروه‌های گفتگو: تشکیل گروه‌های گفتگو در پلتفرم‌های مختلف برای بحث و تبادل نظر در مورد این موضوع.
۴. همکاری با سازمان‌های حقوق بشری:
· اشتراک‌گذاری گزارش‌ها و کمپین‌ها: انتشار گزارش‌ها و کمپین‌های سازمان‌های حقوق بشری مرتبط با این موضوع، با تمرکز بر کودکان دارای والد زیر حکم اعدام.
· حمایت از کمپین‌های مشترک: همکاری با سازمان‌های حقوق بشری برای اجرای کمپین‌های مشترک در شبکه‌های اجتماعی.
۵. استفاده از پلتفرم‌های مختلف .استفاده از پلتفرم‌های مختلف مانند اینستاگرام، توییتر، فیسبوک، تلگرام، یوتیوب و تیک‌تاک برای رسیدن به مخاطبان متنوع.
· انتخاب پلتفرم مناسب: انتخاب پلتفرم مناسب برای هر نوع محتوا (مثلا اینستاگرام برای تصاویر، توییتر برای اخبار کوتاه، یوتیوب برای ویدیوهای طولانی).
۶. ایجاد هشتگ‌های جهانی:
· استفاده از هشتگ‌های بین‌المللی: استفاده از هشتگ‌های بین‌المللی برای ایجاد یک جنبش جهانی در حمایت از این کودکان
تصویر شاخص: طرحی از مریم بیگی