مجموعه ویدیوهای آموزشی تهیه شده برای موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان توسط دکتر نیکول جعفری، روانشناس و متخصص رشد از جنینی تا کهنسالی
در این مجموعه ویدیو، دکتر نیکول جعفری ابتدا به طور مفصل توضیح می‌دهد که چرا ترامای زندانی شدن والدین با دیگر انواع تراما و حوادث رخ داده در دوران کودکی متفاوت و نیازمند توجه ویژه است. او سپس به توضیح آثار زندانی شدن والدین بر کودکان با طبقه‌بندی سنین مختلف، نوزادی، نوپایی، خردسالی، میان‌کودکی و نوجوانی می‌پردازد. در پایان، دکتر نیکول جعفری به راهکارهای ساده‌ای که می‌توان برای کمک به هر کدام از این گروه‌های سنی به کار برد، اشاره می‌کند.
مقدمه
در هر شرایطی دوران کودکی پر از چالش‌ها و نقاط عطف رشد است که نیاز به حمایت‌های پیاپی از طرف اطرافیان و محیط پیرامون‌شان دارد. به عنوان مثال، در پنج سال اول رشد، بخش عمده‌ای از شخصیت و رفتار ما شکل گرفته است. به طور کلی دوران کودکی پایه و اساس رشد ما در طول زندگی است. در نتیجه اتفاقات ناگواری که این دوران پرتلاطم را مختل می‌کنند، چالش‌های کودکان را شدیدتر و پیچیده‌تر خواهند کرد. یکی از این اتفاقات، زندانی شدن پدر، مادر یا هر دوی آنها در دوران کودکی است. کودکان دارای والدین زندانی قربانیان بی صدا هستند. اغلب بزرگسالان و اطرافیان دیگر هم که در این اوقات دشوار مشغول مشکلات و چالش‌های خود‌شان هستند، از آسیب‌ها و عواقب آنچه این کودکان به اجبار متحمل می‌شوند، آگاهی ندارند. عدم اطلاع از این شرایط و نیازهای منحصر به فرد این کودکان می‌تواند اثر بسیار منفی و غیرقابل جبران بر تداوم رشد و تکامل طبیعی این دسته از کودکان و نوجوانان باقی بگذارد.
برخی باورهای نادرست در مورد کودکان دارای والد زندانی
- کودکان به طور طبیعی تاب آوری دارند.
- کودکان خاطرات دوران کودکی را به راحتی فراموش می‌کنند.
- کودکان حافظه خوبی ندارند.
- مشکلات دوران کودکی خود به به خود در آینده حل می‌شوند.
- کودکان اتفاقات بد را به خاطر نمی‌آورند.
- کودکان تجربه‌های اولیه زندگی خود را فراموش می‌کنند.
- کودکان به گذشته فکر نمی‌کنند، چون قدرت تجزیه و تحلیل ندارند.
اینها برخی از باورهای غلط ما در مورد چگونگی تفکر کودکان و تأثیر ضربه‌های اولیه بر مسیر رشد آنها است. انواع مختلفی از آسیب‌ها را می‌توان در کودکی مشاهده کرد، مانند مرگ پدر یا مادر، طلاق، مشکلات مالی، سوء استفاده و آزار بزرگسالان، مشکلات خانوادگی و دیگر فجایع شناخته شده. کودکانی که با چنین تجربه‌های منفی برخورد می‌کنند، تأثیرات طولانی آنها را بر دوش خود حمل می‌کنند. با این حال در این موارد شناخته شده، معمولا جامعه با کودکی که با این نوع آسیب روبرو می‌شود، همدردی می‌کند، زیرا این موارد را درس‌های سخت زندگی و بد بیاری می‌داند و با این سناریوها بیشتر آشنایی است. حتی ممکن است که خود ما هم آنها را تجربه کرده باشیم یا کسی را که با این نوع مصایب روبرو بوده، بشناسیم. اما حبس و زندانی شدن والد در اکثر جوامع یک اتفاق غیرمعمول محسوب می‌شود. در نتیجه، اطرافیان، حتی اگر انتظار یا احتمال وقوع آن را از قبل حس کرده باشند، غافلگیر می‌شوند و در مقابل عمل انجام شده قرار می‌گیرند.
چالش‌های پیچیده زندانی شدن والدین برای کودکان
از دست دادن پدر و مادر به دلیل زندانی شدن‌شان می‌تواند بر سلامت روان، رفتار اجتماعی و چشم انداز کودک تأثیر بگذارد. برخی از اثرات زندانی شدن والدین به دلیل تداخل با سایر چالش‌هایی که کودک پیش از آن با آن روبرو بوده یا به دلیل زندانی شدن والدین به آنها مواجه می‌شود، پیچیده‌تر می‌شوند. یکی از آسیب‌های روحی که ممکن است برای کودکان رخ دهد این است که این چالش، زندگی همه خانواده‌های وابسته را هم مختل کند، که منجر به تشدید مشکلات کودک خواهد شد. افزون شدن مشکلات مالی که نتیجه از دست دادن درآمد یک یا هر دو والد است، از دیگر چالش‌های پیچیده ناشی از زندانی شدن والدین است. فسخ حق قانونی نگهداری از فرزند که برخی از والدین زندانی با آن روبرو می شوند، یکی دیگر از آسیب‌های پیچیده کودکان دارای والدین زندانی است. در مواردی ممکن است مادران زندانی حق خود بر مراقبت از فرزندشان را برای همیشه از دست بدهند. این موضوع ممکن است ناشی از استفاده مردان از حق طلاق یا دلیل نبود سرپرست و در اختیار سازمان‌های دولتی قرار گرفتن کودک باشد. والدین زندانی حتی ممکن است خانه و لوازم زندگی خود را از دست بدهند.
برخی تاثیرات درازمدت زندانی شدن والدین بر کودکان
کودکان دارای والدین زندانی ممکن است شاهد دستگیری والد و یا والدین خود بوده باشند و به همین دلیل دچار ترس‌های مزمن و واهمه‌های دایم از مصایب احتمالی اینده و یا وحشت از ماموران یونیفورم پوش بشوند.
کودکان دارای والدین زندانی ممکن است با سایر تجارب ناخوشایند کودکی هم روبرو شده باشند. به عنوان مثال آنها ممکن است شاهد خشونت‌های مداوم خانوادگی یا به طور مستقیم یا غیرمستقیم٬ زیاده روی والد در استعمال نوشیدنی‌های الکلی٬ مصرف مواد مخدر٬ آزار روحی، جنسی یا روانی ٬ ضرب و شتم و دیگر رفتارهای آسیب‌زا باشند.
قبل از اینکه ارزیابی کنیم چگونه به این کودکان کمک کنیم و چه نوع کمکی ارائه دهیم، بسیار مهم است که تأثیر این نوع غیبت والدین را در رشد کودکان درک کنیم. با درک عمیق از این آسیب در رشد و تکامل کودکان، می‌توانیم نیازهای آنها را بهتر درک کرده و برای آنها حمایت صحیح را فراهم کنیم.
ویدیوی شماره یک – مقدمه؛ چرا ترامای ناشی از زندانی شدن والدین از سایر تراماهای دوران کودکی متفاوت است؟
ویدیوی شماره دو – چطور انگ اجتماعی و انزوا ترامای جدایی ناشی از زندانی شدن والدین را به عنوان ترامای خاص دوران کودکی برجسته می‌کنند؟
ویدیوی شماره سه – آثار زندانش شدن والدین به تفکیک سنی؛ نوزادی، نوپایی، خردسالی، میان‌کودکی و نوجوانی
ویدیوی شماره چهار – راهکارهایی ساده برای حمایت از کودکان دارای والدین زندانی؛ گروه سنی نوزاد، نوپا و خردسال
ویدیوی شماره پنج – راهکارهایی ساده برای حمایت از کودکان دارای والدین زندانی؛ گروه سنی میان کودکی و نوجوانی
تصویر شاخص: طرح و اجرا از مریم بیگی